CZŁOWIEK
355 ,,Stworzył Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył" (Rdz i, 27). Człowiek zajmuje wyjątkowe miejsce w stworzeniu: został on stworzony ,,na obraz Boży" (I); w swojej własnej naturze jednoczy świat duchowy i świat materialny (II); jest stworzony jako ,,mężczyzna i kobieta"; Bóg obdarzył go swoją przyjaźnią (IV).
I. ,,Na obraz Boży"
356 Pośród wszystkich stworzeń widzialnych jedynie człowiek jest ,,zdolny do poznania i miłowania swego Stwórcy"; jest on ,,jedynym na ziemi stworzeniem, którego Bóg chciał dla niego samego". Tylko człowiek jest wezwany do uczestniczenia w życiu Bożym przez poznanie i miłość. Został stworzony w tym celu i to stanowi podstawową rację jego godności: Czemu to, proszę, obdarzyłeś człowieka tak wielką godnością? Niewątpliwie, stało się tak jedynie dla niepojetej miłości, dzieki której dostrzegłeś Twe stworzenie w sobie samym i w nim się rozmiłowałeś... Bo z miłości stworzyłeś go i dałeś mu istnienie, by radował się Twoim najwyższym i wiecznym dobrem.
357 Człowiek, ponieważ został stworzony na obraz Boży, posiada godność osoby: nie jest tylko czymś, ale kimś. Jest zdolny poznawać siebie, panować nad sobą, w sposób dobrowolny dawać siebie oraz tworzyć wspólnotę z innymi osobami;. Przez łaskę jest powołany do przymierza ze swoim Stwórcą, do dania Mu odpowiedzi wiary i miłości, jakiej nikt inny nie może za niego dać.
358 Bóg wszystko stworzył dla człowieka, ale on został stworzony, aby służyć Bogu i kochać Go oraz by ofiarować Mu całe stworzenie: Jakaż to istota otoczona tak wielkim poważaniem otrzymała istnienie? Jest nią człowiek, wielka i wspaniała postać żyjąca, cenniejsza w oczach Bożych niż całe stworzenie. Jest nią człowiek; dla niego istnieje niebo i ziemia, morze i całe stworzenie. Do jego zbawienia Bóg przywiązuje taką wagę, że dla niego nie oszczędził nawet swego jedynego Syna. Bóg nie przestał bowiem czynić wszystkiego, by doprowadzić człowieka do siebie i psadzić go po swojej prawicy.
359 ,,Tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego": święty Paweł poucza nas, że dwóch ludzi dało początek rodzajowi ludzkiemu: Adam i Chrystus... Stał się - mówi - pierwszy człowiek, Adam, duszą żyjącą, o ostatni Adam - duchem ożywiającym. Pierwszy został stworzony przez ostatniego; od Niego też otrzymał duszę dającą życie. Drugi Adam umiercił swój obraz w pierwszym, gdy go stwarzał. Dlatego przyjął jego ciało i imię, aby nie zginęło to, co uczynił na swe podobieństwo. Jest zatem pierwszy Adam i ostatni Adam. Tamten pierwszy ma poczętek, Ten ostatni nie ma końca, a jest w rzeczywistości pierwszy, jak to sam stwierdza: ,,Ja jestem Pierwszy i Ostatni".
360 Dzięki wspólnemu początkowi rodzaj ludzki stanowi jedność. Bóg bowiem ,, z jednego człowieka wywiódł cały rodzaj ludzki" (Dz 17, 26)213: Wspaniała wizja, która pozwala nam kontemplować rodzaj ludzki w jedności jego początku w Bogu... w jedności jego natury, we wszystkich złożonej tak samo z materialnego ciała i duchowej duszy; w jedności jego bezpośredniego celu i jego misji w świecie; w jedności miejsca jego zamieszkania - ziemi oraz dóbr, z których wszyscy ludzie na podstawie prawa naturalnego mogą korzystać, by podtrzymywać i rozwijać swoje życie; w jedności celu nadprzyrodzonego, którym jest sam Bóg, do którego wszyscy mają dążyć; w jedności środków potrzebnych do osiągnięcia tego celu... W jedności odkupienia, którego dla wszystkich dokonał Chrystus.
361 ,,Prawo ludzkiej solidarności i miłości", nie wykluczając bogatej różnorodności osób, kultur i ludów, zapewnia nas, że wszyscy ludzie są rzeczywiście braćmi.
II. Człowiek - ,,jeden ciałem i duszą"
362 Osoba ludzka, stworzona na obraz Boży, jest równocześnie istotą cielesną i duchową. Opis biblijny wyraża tę rzeczywistość językiem symbolicznym, gdy stwierdza, że ,,Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą" (Rdz 2, 7). Cały człowiek jest więc chciany przez Boga.
363 Pojęcie dusza często oznacza w Piśmie świętym życie ludzkie lub całą osobę ludzką. Oznacza także to wszystko, co w człowieku jest najbardziej wewnętrzne i najwartościowsze; to, co sprawia, że człowiek jest w sposób najbardziej szczególny obrazem Boga: ,,dusza" oznacza zasadę duchową w człowieku.
364 Ciało człowieka uczestniczy w godności ,,obrazu Bożego"; jest ono ciałem ludzkim właśnie dlatego, że jest ożywiane przez duszę duchową, i cała osoba ludzka jest przeznaczona, by stać się w Ciele Chrystusa świątynią Ducha. Człowiek, stanowiacy jedność ciała i duszy, skupia w sobie dzięki swej cielesnej naturze elementy świata materialnego, tak że przez niego dosięgają one swego szczytu i wzoszą głos w dobrowolnym chwaleniu Stwórcy. Nie wolno więc człowiekowi gardzić życiem ciała, lecz przeciwnie, powinien on uważać ciało swoje, jako przez Boga stworzone i mające być wskrzeszone w dniu ostatecznym, za dobre i godne szacunku.
365 Jedność ciała i duszy jest tak głęboka, że można uważać duszę za ,,formę" ciała; oznacza to, że dzięki duszy duchowej ciało utworzone z materii jest ciałem żyjącym i ludzkim; duch i materia w człowieku nie są dwiema połączonymi naturami, ale ich zjednoczenie tworzy jedną naturę.
366 Kościół naucza, że każda dusza duchowa jest bezpośrednio stworzona przez Boga - nie jest ona ,,produktem" rodziców - i jest nieśmiertelna; nie ginie więc po jej oddzieleniu się od ciała w chwili śmierci i połączy się na nowo z ciałem w chwili ostatecznego zmartwychwstania.
367 Niekiedy odróżnia się duszą od ducha. W ten sposób św. Paweł modli się, aby ,,nienaruszony duch wasz, dusza i ciało... zachowały się na przyjście Pana" (1 też 5, 23). Kościół naucza, że rozróżnienie to nie wprowadza jakiegoś dualizmu w duszy. ,,Duch" oznacza, że człowiek, począwszy od chwili swego stworzenia, jest skierowany ku swojemu celowi nadprzyrodzonemu, a jego dusza jest uzdolniena do tego, by była w darmowy sposób podniesiona do komunii z Bogiem.
368 Tradycja duchowa Kościoła mówi także o se cu, w biblijnym sensie ,,głębi jestestwa" (Jr 31, 33), gdzie osoba opowiada się za Bogiem lub przeciw Niemu.
III. ,,Mężczyzną i mówiastą stworzył ich"
Równość i odmienność chciane przez Boga
369 Mężczyzna i kobieta są stworzeni, to znaczy chciani przez Boga, z jednej strony w doskonałej równości jako osoby ludzkie, a z drugiej strony, w ich byciu mężczyzną i kobietą. ,,Bycie mężczyzną", ,,bycie kobietą" jest rzeczywistością dobrą i chcianą przez Boga: mężczyzna i kobieta mają nieutracalną godność, która pochodzi wprost od Boga, ich Stwórcy. Mężczyzna i kobieta mają taką samą godność, zostali stworzeni ,,na obraz Boga". W swoim ,,byciu mężczyzną" i ,,byciu kobietą" odźwierciedlają oni mądrość i dobroć Stwórcy.
370 Bóg w żadnym wypadku nie jest obrazem człowieka. Nie jest ani mężczyzną, ani kobieta. Bóg jest czystym duchem, w którym nie ma miejsca na różnicę płci. ,,Doskonałość" mężczyzny i kobiety odźwierciedla coś z nieskończonej doskonałości Boga: doskonałe ci matki oraz doskonałości ojca i małżonka.
,,Jedno dla drugiego" - ,, jedność" we dwoje"
371 Mężczyzna i kobieta, stworzeni razem, są chciani przez Boga jako jedno dla drugiego. Słowo Boże pozwala nam zrozumieć tę prawdę w różnych fragmentach tekstu świętego. ,,Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc" (Rdz 2, 18). Źadne ze zwierząt nie może być tym ,,partnerem" mężczyzny. Kobieta, którą Bóg ,,kszłałtuje" z żebra wyjętego z ciała mężczyzny i którą przyprowadza do mężczyzny, wywołuje u niego okrzyk podziwu, miłości i jedności: ,,Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała!" (Rdz 2, 23). Mężczyzna odkrywa kobietę jako inne ,,ja" tego samego człowieczeństwa.
372 Mężczyzna i kobieta są stworzeni ,,jedno dla drugiego": Bóg nie stworzył ich ,,jako części" i ,,niekompletnych". Bóg stworzył ich do wspólnoty osób, w której jedno może być ,,pomocą" dla drugiego, ponieważ są równocześnie równi jako osoby (,,kość z moich kości. ..") i uzupełniają się jako mężczyzna i kobieta. Bóg łączy ich w małżeństwie w taki sposób, że stając się ,,jednym ciałem" (Rdz 2, 24), mogą przekazywać życie ludzkie: ,,Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię" (Rdz 1, 28). Przekazując swojemu potomtwu życie ludzkie, mężczyzna i kobieta jako małżonkowie i rodzice współdziałają w wyjątkowy sposób z dziełem Stwórcy.
373 W zamyśle Bożym mężczyzna i kobieta są powołani do czynienia sobie ziemi ,,poddaną" (Rdz 1, 28) jako ,,zarządcy" Boży. To władanie nie może być samowolnym i niszczącym panowaniem. Mężczyzna i kobieta, stworzeni na obraz Stwórcy, który miłuje ,,wszystkie stworzenia" (Mdr II, 24), są powołani, by uczestniczyć w Opatrzności Bożej w stosunku do innych stworzeń. Z tego wynika ich odpowiedzialność za świat powierzony im przez Boga.
IV. Człowiek w raju
374 Pierwszy człowiek nie tylko został stworzony jako dobry, lecz także ukonstytuowany w przyjaźni ze swoim Stwórcą oraz w harmonii z sobą samym i otaczającym go stworzeniem. Stan ten przewyższy jedynie Chwała nowego stworzenia w Chrystusie.
375 Kościół, intepretując w autentyczny sposób symbolizm języka biblijnego w świetle Nowego Testamentu i Tradycji, naucza, że nasz pierwsi rodzice Adam i Ewa zostali ukonstytuowani w stanie ,,świętości i sprawiedliwości pierwotnej". Tą łaską świętości pierwotnej było ,,uczestnictwo w życiu Bożym".
376 Promieniowanie tej łaski umacniało wszystkie wymiary życia człowieka. Dopóki człowiek pozostawał w zażyłości z Bogiem, nie miał ani umierać, ani cierpieć. Wewnętrzna harmonia osoby ludzkiej, harmonia między mężczyzną i kobietą, a wreszcie harmonia między pierwszą parą i całym stworzeniem konstytuowała stan nazywany ,,pierwotną sprawiedliwością".
377 ,,Władanie" światem, które Bóg od początku powierzył człowiekowi, urzeczywistniało się przede wszystkim w samym człowieku jako panowanie nad sobą. Człowiek był nieskazitelny i uporządkowany w swoim bycie, ponieważ był wolny od potrójnej pożądliwości, która poddaje go przyjemnościom zmysłowym, pożądania dóbr ziemskich i afirmacji siebie wbrew nakazom rozumu.
378 Znakiem ,,zażyłości" człowieka z Bogiem jest to, że Bóg umieszcza go w ogrodzie. Człowiek żyje w nim, aby ,,uprawiał go i doglądał" (Rdz 2, 15); praca nie jest ciężarem, ale współpracą mężczyzny i kobiety z Bogiem w doskonaleniu stworzenia widzialnego.
379 Harmonia pierwotnej sprawiedliwości, przewidziana dla człowieka w zamyśle Bożym, zostanie utracona przez grzech naszych pierwszych rodziców.
W skrócie
380 ,,Boże, Ty stworzyłeś człowieka na swoje podobieństwo i powierzyłeś mu cały świat, aby służąc Tobie samemu jako Stwórcy, rządził wszelkim stworzeniem".
381 Człowiek jest przeznaczony do odtwarzania obrazu Syna Bożego, który stał się człowiekiem - obrazem ,,Boga niewidzialnego" (Kol 1, 15) - aby Chrystus był pierworodnym miedzy wielu braćmi i siostrami.
382 Człowiek jest jeden ciałem i duszą. Nauka wiary przyjmuje, że dusza duchowa i nieśmiertelna jest stworzona bezpośrednio przez Boga.
383 ,,Bóg nie stworzył człowieka samotnym, gdyż od początku «stworzył mężczyznę i niewiastę» (Rdz 1, 27) a zespolenie ich stanowi pierwszą formę wspólnoty osób".
384 Objawienie pozwala nam poznać stan pierwotnej świętości i sprawiedliwości mężczyzny i kobiety przed grzechem: z ich przyjaźni z Bogiem wypływało szczęście ich życia w raju.