BÓG WYCHODZI NAPRZECIW CZŁOWIEKOWI
50 Za pomocą rozumu naturalnego człowiek może w sposób pewny poznać Boga na podstawie Jego dzieł. Istnieje jednak inny porządek poznania, do którego człowiek nie może dojść o własnych siłach; jest to porządek Objawienia Bożego. Na mocy swego całkowicie wolnego postanowienia Bóg objawia się i udziela człowiekowi. Czyni to, objawiaiąc swoją tajemnicę, swój zamysł życzliwości, który odwiecznie przygotował w Chrystusie dla dobra wszystkich ludzi. Objawia w pełni swój zamysł, posyłając swego umiłowanego Syna, naszego Pana Jezusa Chrystusa, i Ducha Świętego.
Artykuł pierwszy
OBJAWIENIE BOŻE
I. Bóg objawia swój ,,zamysł życzliwości"
51 ,,Spodobało się Bogu w swej dobroci i mądrości objawić siebie samego i ujawnić nam tajemnice woli swojej, dzięki której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie mają dostęp do Ojca w Duchu Świętym - stają się uczestnikami Boskiej natury".
52 Bóg, który zamieszkuje ,,światłość niedostępną" (1 Tm 6, 16), pragnie udzielać swojego Boskiego życia ludziom stworzonym w sposób wolny przez Niego, by w swoim jedynym Synu uczynić ich przybranymi synami. Objawiając siebie samego, Bóg pragnie uzdolnić ludzi do dawania Mu odpowiedzi, do poznawania Go i miłowania ponad to wszystko, do czego byliby zdolni sami z siebie.
53 Boski zamysł Objawienia spełnia się równocześnie, przez wydarzenia i słowa wewnętrznie ze sobą powiązane", oraz wyjaśniające się wzajemnie. Plan ten jest związany ze szczególną ,,podagogią Bożą". Bóg stopniowo udziela się człowiekowi, przygotowuje go etapami na przyjęcie nadprzyrodzonego Objawienia, którego przedmiotem jest On sam, a które zmierza do punktu kulminacyjnego w osobie i posłaniu Słowa Wcielonego, Jezusa Chrystusa. Święty Ireneusz z Lyonu wielokrotnie mówi o tej podagogii Bożej, posługując się obrazem wzajemnego przyzwyczajania się do siebie Boga i człowieka: ,,Słowo Boże zamieszkało w człowieku i stało się Synem Człowieczym, by przyzwyczaić człowieka do objęcia Boga, a Boga do zamieszkania w człowieku, zgodnie z upodobaniem Ojca".
II. Etapy Objawienia
Od początku Bóg pozwala się poznać
54 ,,Bóg, przez Słowo stwarzając wszystko i zachowując, daje ludziom przez rzeczy stworzone trwałe świadectwo o sobie; a chcąc otworzyć drogę do zbawieniu nadziemskiego, objawił ponadto siebie samego pierwszym rodzicom zaraz na początku". Wezwał ich do wewnętrznej komunii z sobą, przyoblekając ich blaskiem łaski i sprawiedliwością.
55 Objawienie to nie zostało przerwane przez grzech naszych pierwszych rodziców. Rzeczywiście, Bóg ,,po ich upadku wzbudził w nich nadzieję zbawienia przez obietnicę odkupienia; i bez przerwy troszczył się o rodzaj ludzki, by wszystkim, którzy przez wytrwanie w dobrym szukają zbawienia, dać żywot wieczny". A gdy człowiek przez nieposłuszeństwo utracił Twoją przyjaźń, nie pozostawiłeś go pod władzą śmierci... Wielokrotnie zawierałeś przymierze z ludźmi.
Przymierze z Noem
56 Gdy przez grzech została rozbita jedność rodzaju ludzkiego, Bóg dąży najpierw do ocalenia ludzkości, ratując jej poszczególne części. Przymierze z Noem po potopie wyraża zasadę ekonomii Bożej wobec ,,narodów", czyli ludzi zgromadzonych ,,według swych krajów i swego języka, według szczepów i według narodów" (Rdz 10, 5).
57 Ten zarazem kosmiczny, społeczny i religijny porządek wielości narodów, powierzony przez Bożą Opatrzność trosce aniołów, ma na celu ograniczenie pychy upadłej ludzkości, która - jednomyślna w swej przewrotności - sama chciała dojść do swojej jedności, budując wieżę Babel. Jednak z powodu grzechu politeizm oraz balwochwalstwo narodu i jego przywódcy nieustannie zagrażają pogańską przewrotnością tej tymczasowej ekonomii.
58 Przymierze z Noem pozostaje w mocy, dopóki trwa czas narodów, aż do powszechnego głoszenia Ewangeli. Biblia sławi niektóre wielkie postacie należące do ,,narodów": ,,sprawiedliwego Abla", króla-kapłana Melchizedeka, będącego figurą Chrystusa, oraz ,,Noego, Daniela i Hioba" (Ez 14, 14). Pismo Święte pokazuje w ten sposób, jakie wyżyny świętości mogą osiągnąć ci, którzy żyją według przymierza Noego w oczekiwaniu, aby Chrystus ,,rozproszone dzieci Boże zgromadził w jedno" (J 11, 52).
Bóg wybiera Abrahama
59 Aby zgromadzić w jedno rozproszoną ludzkość, Bóg wybiera Abrama, wzywając go do wyjścia ,,z ziemi rodzinnej i z domu ojca" (Rdz 12, 1), aby uczynić go Abrahamem, to znaczy ,,ojcem mnóstwa narodów" (Rdz 17, 5):
,,W tobie będą błogosławione wszystkie narody ziemi" (Rdz 12, 3).
60 Lud pochodzący od Abrahama będzie powiernikiem obietnicy danej patriarchom, ludem wybranym, wezwanym, by pewnego dnia przygotować zgromadzenie wszystkich dzieci Bożych w jedności Kościoła. Ten lud będzie korzeniem, na którym zostaną zaszczepieni poganie stający się wierzącymi
61 Patriarchowie i prorocy oraz inne postacie Starego Testamentu byli i zawsze będą czczeni jako święci we wszystkich tradycjach liturgicznych Kościoła.
Bóg formuje Izrael jako swój lud
62 Po patriarchach Bóg ukszłałtował Izrael jako swój lud, ocalając go z niewoli egipskiej. Zawiera z nim przymierze na Synaju i przez Mojżesza daje mu swoje Prawo, by uznał Go i służył Mu jako jedynemu prawdziwemu i żywemu Bogu, opatrznościowemu Ojcu i sprawiedliwemu Sędziemu, oraz by oczekiwał obiecanego Zbawiciela.
63 Izrael jest kapłańskim Ludem Bożym, tym, który ,,nosi imię Pana" (Pwt 28, 10). Jest to lud tych, ,,do których przodków Pan Bóg przemawiał", lud ,,staszych braci" w wierze Abrahama.
64 I przez proroków Bóg formuje swój lud w nadziei zbawienia, w oczekiwaniu nowego i wiecznego Przymierza przeznaczonego dla wszystkich ludzi,
Przymierza, które będzie wypisane w sercach. Prorocy głoszą radykalne odkupienie Ludu Bożego, oczyszczenie ze wszystkich jego niewierności, zbawienie, które obejmie wszystkie narody. O tej nadziei będą świadczyć przede wszystkim ubodzy i pokorni Pana ; żywą nadzieję zbawienia Izraela zachowały święte kobiety: Sara, Rebeka, Rachela, Miriam, Debora, Anna, Judyta i Estera. Najdoskonalszą figurą tej nadziei jest Maryja.
III. Chrystus Jezus - ,,Pośrednik i pełnia całego Objawienia"
Bóg powiedział wszystko w swoim Słowie
65 ,,Wielokrotnie i na różne sposóby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna" (Hbr 1, 1-2). Chrystus, Syn Boży, który stał się człowiekiem, jest jedynym, doskonałym i ostatecznym Słowem Ojca. W Nim powiedział On wszystko i nie będzie już innego słowa oprócz Niego. Obok wielu innych doskonale to wyraża św. Jan od Krzyża, komentując Hbr 1, 1-2: Od kiedy Bóg dał nam swego Syna, który jest Jego jedynym Słowem, nie ma innych słów do dania nam.. Przez to jedno Słowo powiedział nam wszystko naraz... To bowiem, o czym częściowo mówił dawniej przez proroków, wypowiedział już całkowicie, dając nam swego Syna. Jeśli więc dzisiaj ktoś chciałby Go jeszcze pytać lub pragnąłby jakichś wizji lub objawień, nie tylko postępowałby błędnie, lecz także obrażałby Boga, nie mając oczu utkwionych jedynie w Chrystusa, szukając innych rzeczy lub nowości.
Nie będzie innego objawienia
66 ,,Ekonomia chrześcijańska, jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie ustanie i nie należy się już spodziewać żadnego nowego objawienia publicznego przed chwalebnym ukazaniem się Pana naszego, Jezusa Chrystusa". Chociaż jednak Objawienie zostało już zakończone, to nie jest jeszcze całkowicie wyjaśnione; zadaniem wiary chrześcijańskiej w ciągu wieków będzie stopniowe wnikanie w jego znaczenie.
67 W historii zdarzały się tak zwane objawienia prywatne; niektóre z nich zostały uznane przez autorytet Kościoła. Nie należą one jednak do depozytu wiary. Ich rolą nie jest ,,ulepszanie" czy ,,uzupełnianie" ostatecznego Objawienia Chrystusa, lecz pomoc w pełniejszym przeżywaniu go w jakiejś epoce historycznej. Zmysł wiary wiernych, kierowany przez Urząd Nauczycielski Kościoła, umie rozróżniać i przyjmować to, co w tych objawieniach stanowi autentyczne wezwanie Chrystusa lub świętych skierowane do Kościoła. Wiara chrześcijańska nie może przyjać ,,objawien zmierzających do przekroczenia czy poprawienia Objawienia, którego Chrystus jest wypełnieniem. Chodzi w tym wypadku o pewne religie niechrześcijańskie, a także o pewne ostatnio powstałe sekty, które opierają się na takich objawieniach".
W skrócie
68 Bóg z miłości objawił się i udzielił człowiekowi. Przynosi w ten sposób ostateczną i przeobfitą odpowiedź na pytania, jakie stawia sobie człowiek o sens i cel swego życia.
69 Bóg objawił się człowiekowi, odsłaniając przed nim stopniowo swoją tajemnicę przez wydarzenia i przez słowa.
70 Poza świadectwem, jakie Bóg daje o sobie w rzeczach stworzonych, objawił On siebie samego naszym pierwszym rodzicom. Mówił do nich, a po upadku obiecał im zbawienie i ofiarował swoje przymierze.
71 Bóg zawarł wieczne przymierze z Noem i wszystkimi istotami żyjącymi. Będzie ono trwało, dopóki trwa świat.
72 Bóg wybrał Abrahama i zawarł przymierze z nim i jego potomstwem. Uformował z niego swój lud, ktoremu przez Mojżesza objawił swoje Prawo. Przez proroków przygotowywał ten lud na przyjęcie zbawienia przeznaczonego dla całej ludzkości.
73 Bóg objawił się w pełni, posyłając swego Syna, w którym ustanowił wieczne Przymierze. Jest On ostatecznym Słowem Ojca; nie będzie już po Nim innego objawienia.
Artykuł drugi
PRZEKAZYWANIE OBJAWIENIA BOŻEGO
74 Bóg ,,pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy" (1Tm 2,4), przez Chrystusa Jezusa. Jest więc konieczne, by Chrystus był głoszony wszystkim narodom i wszystkim ludziom, i by w ten sposób Objawienie docierało aż na krańce świata. Bóg najłaskawiej postanowił, aby to,co dla zbawienia wszystkich narudów objawił, pozostało na zawsze zachowane w całe ci i przekazywane było wszystkim pokoleniom.
I. Tradycja apostolska
75 ,,Chrystus Pan, w którym całe objawienie Boga najwyższego znajduje swe dopełnienie, polecił Apostołom, by Ewangelię przyobiecaną przedtem przez Proroków, którą sam wypełnił i ustami własnymi obwie cił, głosili wszystkim, jako źródło wszelkiej prawdy zbawiennej i normy moralnej, przekazując im dary Boże".
Przepowiadanie apostolskie...
76 Przekazywanie Ewangelii, zgodnie z nakazem Pana, dokonuje się dwoma sposobami: Ustnie: za pośrednictwem ,,Apostołów, którzy nauczaniem ustnym, przykładami i instytucjami przekazali to, co otrzymali z ust Chrystusa - z Jego zachowania się i czynów, albo czego nauczyli się od Ducha Świętego";
Pisemnie: przez tych Apostołów i mężów apostolskich, którzy wspierani natchnieniem tegoż Ducha Świętego, na piśmie utrwalili wieść o zbawieniu".
...kontynuowane przez sukcesję apostolską
77 ,,Aby Ewangelia była zawsze w swej całe ci i żywotności w Kościele zachowywana, zostawili Apostołowie biskupów jako następców swoich «przekazując im swoje stanowisko nauczycielskie»". Rzeczywiście, ,,nauczanie apostolskie, które w szczególny sposób wyrażone jest w księgach natchnionych, miało być zachowane w ciągłym następstwie aż do czasów ostatecznych".
78 To żywe przekazywanie, wypełniane w Duchu Świętym, jest nazywane Tradycją, w odróżnieniu od Pisma świętego, z którym jednak jest ściśle powiązane.. Przez Tradycję ,,Kościół w swej nauce, w swym życiu i kulcie uwiecznia i przekazuje wszystkim pokoleniom to wszystko, czym on jest, i to wszystko, w co wierzy". ,,Wypowiedzi Ojców świętych świadczą o obecności tej życiodajnej Tradycji, której bogactwa przelewają się w działalność i życie wierzącego i modlącego się Kościoła".
79 W ten sposób udzielanie się Ojca, którego dokonał On przez swoje Słowo w Duchu Świętym, pozostaje obecne i aktywne w Kościele: ,,Bóg, który niegdyś przemówił, rozmawia bez przerwy z Oblubienicą swego Syna ukochanego, a Duch Święty, przez którego żywy głos Ewangelii rozbrzmiewa w Kościele, a przez Kościół w świecie, wprowadza wiernych we wszelką prawdę oraz sprawia, że słowo Chrystusowe obficie w nich mieszka.
II. Relacja między Tradycję i Pismem świętym: Wspólne źródło...
80 ,,Tradycja święta i Pismo Święte ściśle się z sobą łączą i komunikują... wypływając z tego samego źródła Bożego, zrastaja się jakoś w jedno i zdążają do tego samego celu". Tradycja i Pismo Święte uobecniają i ożywiają w Kościele misterium Chrystusa, który obiecał pozostać ze swoimi ,, przez wszystkie dni, aż do skończenia świata" (Mt 28, 20).
...dwóch różnych sposobów przekazywania
81 ,,Pismo Święte jest mową Bożą, utrwaloną pod natchnieniem Ducha Świętego na Piśmie. Święta Tradycja słowo Boże przez Chrystusa Pana i Ducha Świętego powierzone Apostołom przekazuje w całe ci ich następcom, by oświeceni Duchem Prawdy, wiernie je w swym nauczaniu zachowywali, wyjaśniali i rozpowszechniali".
82 Wynika z tego, że Kościół, któremu zostało powierzone przekazywanie i intepretowanie Objawienia, ,,osiąga pewność swoją co do wszystkich spraw objawionych nie przez samo Pismo Święte. Toteż obydwoje należy z równym uczuciem czci i poważania przyjmować i mieć w pszanowaniu".
83 Tradycja apostolska, o której tu mówimy, pochodzi od Apostołów i przekazuje to, co oni otrzymali z nauczania i przykładu Jezusa, oraz to, czego nauczył ich Duch Święty. Pierwsze pokolenie chrześcijan nie miało jeszcze spisanego Nowego Testamentu; sam Nowy Testament poświadcza więc proces żywej Tradycji. Od Tradycji apostolskiej należy odróżnić ,,tradycje" teologiczne, dyscyplinarne, liturgiczne i pobożnościowe, jakie uformowały się w ciągu wieków w Kościołach lokalnych. Stanowią one szczególne formy, przez które wielka Tradycja wyraża się stosownie do różnych miejsc i różnych czasów. W jej świetle mogą one być podtrzymywane, modyfikowane lub nawet odrzucane pod przewodnictwem Urządu Nauczycielskiego Kościoła.
III. Interpretacja depozytu wiary
Depozyt wiary powierzony całemu Kościołowi
84 ,,Swięty depozyt" wiary (depsitum fidei), zawarty w świętej Tradycji
i Piśmie Świętym, został powierzony przez Apostołów wspólnocie Kościoła. ,,Na nim polegając, cały lud Święty zjednoczony ze swymi pasterzami trwa stale w nauce Apostołów, we wspólnocie braterskiej, w łamaniu chleba i w modlitwach, tak iż szczególna zaznacza się jednomyślność przełożonych i wiernych w zachowywaniu przekazanej wiary, w praktykowaniu jej i wyznawaniu".
Urząd Nauczycielski Kościoła
85 ,,Zadanie autentycznej intepretacji słowa Bożego, spisanego czy przekazanego przez Tradycję, powierzone zostało samemu tylko żywemu
Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła, który autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa", to znaczy biskupom w komunii z następcą Piotra, biskupem Rzymu.
86 ,,Urząd ten Nauczycielski nie jest ponad słowem Bożym, lecz jemu służy, nauczając tylko tego, co zostało przekazane. Z rozkazu Bożego i przy pomocy Ducha Świętego słucha on pobożnie słowa Bożego, święcie go strzeże i wiernie wyjaśnia. I wszystko, co podaje do wierzenia jako objawione przez Boga, czerpie z tego jednego depozytu wiary".
87 Pamiętając o słowach Chrystusa skierowanych do Apostołów: ,,Kto was słucha, mnie słucha" (£k 10, 16)52, wierni z uległością przyjmują nauczanie i wskazania, które są im przekazywane w różnych formach przez ich pasterzy.
Dogmaty wiary
88 Urząd Nauczycielski Kościoła w pełni angażuje władzę otrzymaną od Chrystusa, gdy definiuje dogmaty, to znaczy, gdy w formie zobowiązującej lud chrześcijański do nieodwołalnego przylgnięcia przez wiarę przedkłada prawdy zawarte w Objawieniu Bożym lub prawdy, które mają z nimi konieczny związek.
89 Między naszym życiem duchowym i dogmatami istnieje organiczna więź. Dogmaty są światłem na drodze naszej wiary; oświecają ją i nadają jej pewność. I na odwrót, jeśli nasze życie jest prawe, to nasz rozum i nasze serce są otwarte na przyjęcie światła dogmatów wiary.
90 Wzajemne związki i spójność dogmatów można odnalezć w całe ci Objawienia misterium Chrystusa. ,,Różnorodność ich związków z podstawami wiary chrześcijańskiej wyznacza więc porządek, czyli «hierarchię» prawd nauki katolickiej".
Nadprzyrodzony zmysł wiary
91 Wszyscy wierni uczestniczą w zrozumieniu i przekazywaniu prawdy objawionej. Otrzymali oni namaszczenie od Ducha Świętego, który ich poucza i prowadzi do całej prawdy.
92 ,,Ogół wiernych... nie może zbłądzić w wierze i tę szczególną swoją właściwość ujawnia przez nadprzyrodzony zmysł wiary całego ludu, gdy «poczynając od biskupów aż po ostatniego z wiernych świeckich» ujawnia on swą powszechną zgodność w sprawach wiary i obyczajów".
93 ,,Dzieki owemu zmysłowi wiary, wzbudzonemu i podtrzymywanemu przez Ducha Prawdy, Lud Boży pod przewodem świętego Urządu Nauczycielskiego... Niezachwianie trwa przy wierze raz podanej świętym, wnika w nią głębiej z pomocą słusznego osądu i w sposób pewniejszy stosuje ją w życiu".
Wzrost w rozumieniu wiary
94 Dzięki pomocy Ducha Świętego w życiu Kościoła może wzrastać rozumienie zarówne rzeczywistości, jak też słów depozytu wiary:
- Przez ,,kontemplację oraz dociekanie wiernych, którzy rozważają je w swoim se cu", szczególnie przez ,,dociekania teologiczne, które zmierzają do coraz głębszego poznania prawdy objawionej";
- Przez głębokie rozumienie ,,spraw duchowych", których doświadczają wierzący - ,,Słowa Boże wzrastają wraz z tym, kto je czyta";
- Przez ,,nauczanie tych, którzy wraz z sukcesją biskupią otrzymali niezawodny charyzmat prawdy".
95 ,,Jasne więc jest, że święta Tradycja, Pismo Święte i Urząd Nauczycielski Kościoła, wedle najmądrzejszego postanowienia Bożego, tak ściśle ze sobą się łączą i zespalają, że jedno bez pozostałych nie może istnieć, a wszystkie te czynniki razem, każdy na swój sposób, pod natchnieniem jednego Ducha Swiętego przyczyniają się skutecznie do zbawienia dusz.
W skrócie
96 To, co Chrystus powierzył Apostołom, przekazali onie przez swoje przepowiadanie i Pisma, pod natchnieniem Ducha Świętego, wszystkim pokoleniom, aż do chwalebnego powrotu Chrystusa.
97 ,,Swięta Tradycja i Pismo Święte stanowią jeden święty depozyt Słowa Bożego", w którym - jak w zwie ciadle - Kościół pielgrzymujący kontempluje Boga, źródło wszystkich swoich bogactw.
98 ,,Kościół w swojej nauce, w swoim życiu i kulcie uwiecznia i przekazuje wszystkim pokoleniom to wszystko, czym on jest, i to wszystko, w co wierzy".
99 Dzięki nadprzyrodzonemu zmysłowi wiary cały Lud Boży nieustannie przyjmuje dar Objawienia Bożego, wnika w nie coraz głębiej i coraz pełniej nim żyje.
100 Zadanie autentycznej interpretacji słowa Bożego zostało powierzone samemu Urządowi Nauczycielskiemu Kościoła, papieżowi i biskupom pozostającym w komunii z nim.