KOŚCIÓŁ JEST JEDEN, ŚWIĘTY, POWSZECHNY I APOSTOLSKI
811 ,,Jest jedyny Kościół Chrystusowy, który wyznajemy w Symbolu wiary jako jeden, święty, powszechny i apostolski". Te cztery przymioty, nierozdzielnie ze sobą połączone, wskazują na istotne rysy Kościoła i jego posłania. Kościół nie posiada ich sam z siebie, lecz Chrystus przez Ducha Świętego sprawia, że Jego Kościół jest jeden, święty, powszechny i apostolski oraz powołuje go do urzeczywistniania każdego z tych przymiotów.
812 Tylko wiara może uznać, że Kościół otrzymuje te przymioty z Boskiego źródła. Ich przejawy historyczne są jednak znakami, które przemawiają jasno także do rozumu ludzkiego. ,,Kościół - przypomia Sobór watykański I - z racji swojej wzniosłej świętości, swojej powszechnej jedności, swej niewzruszonej stałości, jest sam przez się wielkim i stałym motywem wiarygodności oraz niezawodnym dowodem swego Boskiego posłania".
I. Kościół jest jeden
,,Swięta tajemnica jedności Kościoła"
813 Kościół jest jeden ze względu na swoje źródło: ,,Największym wzorem i zasadą tej tajemnicy jest jedność jednego Boga Ojca i Syna w Duchu Świętym, w Troistości Osób". Kościół jest jeden ze względu na swego Założyciela: ,,Syn Wcielony, Książę pokoju pojednał wszystkich ludzi z Bogiem przez krzyż swój, przywracając wszystkim jedność w jednym Ludzie i w jednym Ciele". Kościół jest jeden ze względu na swoją ,,duszę": ,,Duch Święty, który mieszka w wierzących i napełnia cały Kościół oraz nim kieruje, jest sprawcą tej dziwnej wspólnoty wiernych i tak dogłębnie wszystkich zespala w Chrystusie, że jest zasadą jedności Kościoła". Jedność należy więc do istoty Kościoła: Jaka zdumiewająca tajemnica! Jest jeden Ojciec wszechświata, jest jeden Logos wszechświata, a także jeden Duch Święty, wszędzie ten sam. Jest także jedna dziewica, która stała się matką, i chętnie nazywam ją Kościołem.
814 Od początku ten jeden Kościół ukazuje się jednak w wielkiej rożorodności, która pochodzi zarówno z rozmaitości darów Bożych, jak i wielości otrzymujących je osób. W jedności Ludu Bożego gromadzi się różnorodność narodów i kultur. Wśród członków Kościoła istnieje różnorodność darów, zadań, sytuacji i sposobów życia: ,,We współnocie kościelnej prawomocnie istnieją partykularne Kościoły, korzystające z własnej tradycji". Wielkie bogactwo tej różnorodności nie sprzeciwia się jedności Kościoła. To grzech i ciężar jego konsekwencji zagraża nieustannie darówi jedności. Apostoł wzywa więc do zachowania ,, jedności Ducha dzięki więzi, jaką jest pokój" (Ef 4, 3).
815 Jakie są więzy jedności Kościoła? ,,Na to... wszystko przyobleczcie miłość, która jest więzią doskonałości" (Kol 3, 14). Jedność Kościoła pielgrzymującego jest zapewniana także przez widzialne więzy komunii:
- wyznanie jednej wiary otrzymanej od Apostołów;
- wspólne celebrowanie kultu Bożego, przede wszystkim sakramentów;
- sukcesję apostolską za pośrednictwem sakramentu święceń, która to sukcesja strzeże braterskiej zgody rodziny Bożej.
816 ,,To jest ten jedyny Kościół Chrystusowy... który Zbawiciel nasz po zmartwychwstaniu swoim powierzył do pasienia Piotrowi, zlecając jemu i pozostałym Apostołom, aby go krzewili i nim kierowali... Kościół ten, ustanowiony i zorganizowany na tym świecie jako społeczność, trwa w Kościele katolickim, rządzonym przez następcę Piotra oraz biskupów pozostających z nim we współnocie (communio).
Dekret o ekumenizmie Soboru watykańskiego II wyjaśnia: ,,Pelnię bowiem zbawczych środków osiągnąć można jedynie w katolickim Kościele Chrystusowym, który stanowi powszechną pomoc do zbawienia. Wierzymy mianowicie, że jednemu Kolegium Apostolskiemu, któremu przewodzi Piotr, powierzył Pan wszystkie dobra Nowego Przymierza celem utworzenia jednego Ciała Chrystusowego na ziemi, z którym powinni zjednoczyć się całkowicie wszyscy, już w jakiś sposób przynależący do Ludu Bożego".
Rany zadane jedności
817 Istotnie, ,, w tym jednym i jedynym Kościele Bożym już od samego początku powstały pewne rozłamy, które Apostoł surowo karci jako godne potępienia. W następnych zaś wiekach zrodziły się jeszcze większe spory, a niemałe społeczności odłączyły się od pełnej wspólnoty (communio) z Kościołem katolickim, często nie bez winy ludzi z jednej i drugiej strony". Rozłamy, które ranią jedność Ciała Chrystusa (wyróżnia się herezję, apostazję i schizmę), nie dokonują się bez grzechów ludzi: Gdzie jest grzech, tam zjawia się wielość, tam schizma, tam herezja, tam niezgoda. Gdzie natomiast jest cnota, tam jest jedność, tam wspólnota, która sprawia, że wszyscy wierzący mają jedno ciało i jedną duszę.
818 Tych, którzy rodzą się dzisiaj we wspólnotach powstałych na skutek rozłamów i ,,przepajają się wiarą w Chrystusa, nie można obwiniać o grzech odłączenia. A Kościół katolicki otacza ich braterskim szacunkiem i miłością... Usprawiedliwieni z wiary przez chrzest należą do Ciała Chrystusa, dlatego też zdobi ich należne im imię chrześcijańskie, a synowie Kościoła katolickiego słusznie ich uważaję za braci w Panu".
819 Ponadto, ,,liczne pierwiastki uświęcenia i prawdy" istnieją poza widzialnymi granicami Kościoła powszechnego: ,,Spisane słowo Boże, życie w łasce, wiara, nadzieja, miłość oraz inne wewnętrzne dary Ducha Świętego oraz widzialne elementy". Duch Chrystusa posługuje się tymi Kościołami i wspólnotami kościelnymi jako środkami zbawienia, których moc pochodzi z pełni łaski i prawdy, jaką Chrystus powierzył Kościołowi powszechnemu. Wszystkie te dobra pochodzą od Chrystusa i prowadzą do Niego, oraz ,,nakłaniają do jedności katolickiej".
820 ,,Chrystus od początku użyczył jedności swemu Kościołowi; wierzymy, że ta jedność trwa nieutracalnie w Kościele katolickim i ufamy, że z dniem każdym wzrasta aż do skończenia wieków". Chrystus zawsze udziela swemu Kościołowi daru jedności, ale Kościół musi zawsze modlić się i pracować, by strzec, umacniać i doskonalić jedność, której Chrystus pragnie dla niego. Dlatego sam Jezus modlił się w godzinie swojej męki i nie przestaje modlić się do Ojca o jedność swoich uczniów: ,, aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał" (J 17, 21). Pragnienie ponownego odnalezienia jedności wszystkich chrześcijan jest darem Chrystusa i wezwaniem Ducha Świętego.
821 Aby jak najlepiej odpowiedzieć na te wymagania, konieczne jest spełnienie następujących warunków:
-stała odnowa Kościoła w coraz większej wierności jego powołaniu. Taka odnowa jest mocą ruchu zmierzajacego do jedności;
- nawrócenie serca, ,,by "wieźć życie w duchu Ewangelii", ponieważ to niewierność" członków wobec daru Chrystusa powoduje podziały;
- wspólna modlitwa, ponieważ ,,nawrócenie serca i świętość" życia łącznie z publicznymi i prywatnymi modlitwami o jedność" chrześcijan należy uznać za duszę całego ruchu ekumenicznego, a słusznie można je zwać ekumenizmem duchowym";
- wzajemne poznanie braterskie;
- formacia okumeniczna wiernych, a zwłaszcza kapłanów;
- dialog między teologarni i spotkania między chrześcijanami różnych Kościołów i wspólnot;
- współpraca miedzy chrześcijanami w różnych dziedzinach służby ludziom.
822 O przywrócenie jedności powinien troszczyć się ,,cały Kościół, zarówno wierni, jak i ich pasterze". Trzeba jednak mieć świadomość, że ,,ten święty plan pojednania wszystkich chrześcijan w jedności jednego i jedynego Kościoła Chrystusowego przekracza ludzkie siły i zdolności". Dlatego więc pokładamy całą naszą nadzieję ,, w modlitwie Chrystusa za Kościół, w miłości Ojca ku nam, w mocy Ducha Świętego".
II. Kościół jest święty
823 ,,Kościół... uznawany jest przez wiarę za niezachwianie święty. Albowiem Chrystus, Syn Boży, który wraz z Ojcem i Duchem Świętym doznaje czci jako «sam jeden Święty», umiłował Kościół jako oblubienicę swoją, siebie samego zań wydając, aby go uświęcić; złączył go tak ze sobą jako ciało swoje i hojnie obdarzył darem Ducha Świętego na chwale Bożą". Kościół jest więc ,,Świętym Ludem Bożym", a jego członkowie są nazywani ,,świętymi".
824 Kościół zjednoczony z Chrystusem jest uświęcany przez Niego. Przez Niego i w Nim staje się on również uświęcający: ,,Uświęcenie człowieka w Chrystusie i uwielbienie Boga...jest celem wszystkich innych dzieł.Kościoła ". ,,To właśnie w Kościele złożona została pełnia środków zbawienia". W nim ,,dzięki łasce Bożej osiągamy świętość".
825 ,,Kościół już na ziemi naznaczony jest prawdziwą, choć niedoskonałą jeszcze świętością". Cżonkowie Kościoła powinni dążyć do doskonałej świętości: ,,Wyposażeni w tyle i tak potężnych środków zbawienia, wszyscy wierni chrześcijanie jakiejkolwiek sytuacji życiowej oraz stanu powołani są przez Pana, każdy na właściwej sobie drodze, do świętości doskonałej, jak i sam Ojciec doskonały jest ".
826 Miłość jest duszą świętości, do której wszyscy są powołani, ,,kieruje wszystkimi środkami uświecenia, formuje je i do celu prowadzi". Św.Teresa od Dzieciątka Jezus: "Zrozumiałam, że skoro Kościół jest ciałem złożonym z różnych członków, to nie brak mu najbardziej niezbędnego, najszlachetniejszego ze wszystkich. Zrozumiałam, że Kościół posiada Serce i że to Serce płonie miłością. Zrozumiałam, że jedynie Miłość pobudza członki Kościoła do działania i gdyby przypadkiem zabraklo Miłości, Apostołowie przestaliby głosić Ewangelię, męczennicy nie chcieliby przelewać swojej krwi... Zrozumiałam, że miłość zamyka w sobie wszystkie powołania, że miłość jest wszystkim, obejmuje wszystkie czasy i wszystkie miejsca... Jednym słowem, jest wieczna!"
827 ,, Podczas gdy Chrystus, «święty, niewinny, niepokalany», nie znał grzechu, lecz przyszedł dla przebłagania jedynie za grzechy ludu, Kościół obejmujący w łonie swoim grzeszników, święty i zarazem ciągle potrzebujący oczyszczenia, podejmuje ustawicznie pokutę i odnowienie". Wszyscy członkowie Kościoła, łącznie z pełniacymi w nim urzędy, muszą uznawać się za grzeszników. We wszystkich kąkol grzechu jest jeszcze zmieszany z dobrym ziarnem ewangelicznym aż do końca wieków. Kościół gromadzi więc grzeszników objetych już zbawieniem Chrystusa - zawsze jednak znajdujących się w drodze do uświęcenia: Kościół jest więc święty, chociaż w swoim łonie obejmuje grzeszników, albowiem cieszy się nie innym życiem, jak życiem łaski; jeśli jego członki karmią się nią, uświęcają się, jeśli zaś odwracają się od niej, obciążają się grzechami i wadami, które stają na przeszłodzie w rozszerzaniu się jego promiennej świętości. Dlatego Kościół cierpi i czyni pokutę za te grzechy, mając władzę uwalniania od nich swoich synów przez Krew Chrystusa i dar Ducha Świętego.
828 Kanonizując niektórych wiernych, to znaczy ogłaszając w sposób uroczysty, że ci wierni praktykowali heroicznie cnoty i żyli w wierności łasce Bożej, Kościół uznaje moc Ducha świętości, który jest w nim, oraz umacnia nadzieję wiernych, dając im świętych jako wzory i orędowników. ,,W ciągu całej historii Kościoła w okolicznościach najtrudniejszych święte i święci byli zawsze źródłem i początkiem odnowy". Istotnie, ,,świętość Kościoła jest tajemniczym źródłem i nieomylną miarą jego apostolskiego zaangażowania oraz misyjnego zapału".
829 ,,Podczas gdy Kościół w osobie Najświetszej Maryi Panny już osiąga doskonałość, dzięki której istnieje nieskalany i bez zmazy, chrześcijanie ciągle jeszcze starają się usilnie o to, aby przezwyciężając grzech wzrastać w świętości; dlatego wzoszą swoje oczy ku Maryi". W Niej Kościół jest już cały święty.
III. Kościół jest powszechny
Co to znaczy ,,powszechny"?
830 Słowo ,,powszechny" (,,katolicki") oznacza ,,uniwersalny", czyli ,,cały" lub ,,zupełny". Kościół jest powszechny w podwójnym znaczeniu: Kościół jest powszechny, ponieważ jest w nim obecny Chrystus. ,,Tam, gdzie jest Jezus Chrystus, tam jest Kościół powszechny". Istnieje w nim pełnia Ciała Chrystusa zjednoczona z Głową, w wyniku czego Kościół otrzymuje od Niego ,,pełnię środków zbawienia", której On chciał mu udzielić: poprawne i pełne wyznanie wiary, integralne życie sakramentalne, posługa święceń w sukcesji apostolskiej. W tym podstawowym znaczeniu Kościół był już powszechny w dniu Pięćdziesiątnicy i taki będzie aż do dnia Paruzji.
831 Kościół jest powszechny, ponieważ został posłany przez Chrystusa do całego rodzaju ludzkiego: Do nowego Ludu Bożego powołani są wszyscy ludzie. Totez Lud ten, pozostając ciągle jednym i jedynym, winien się rozszerzać na świat cały i przez wszystkie wieki, aby spełnił się zamiar woli Boga, który naturę ludzką stworzył na początku jedną i synów swoich, którzy byli rozproszeni, postanowił w końcu w jedno zgromadzić... To znamię powszechności, które zdobi Lud Boży, jest darem samego Pana; dzięki temu darowi Kościół katolicki skutecznie i ustawicznie dąży do zespolenia z powrotem całej ludzkości wraz ze wszystkimi jej dobrami z Chrystusem-Głową w jedności Ducha Jego.
Każdy Kościół partykularny jest ,,powszechny"
832 ,,Kościół Chrystusowy jest prawdziwie obecny we wszystkich prawowitych miejscowych zrzeszeniach wiernych, które trwając przy swoich pasterzach same również nazywane są Kościołami w Nowym Testamencie. W nich głoszenie Ewangelii Chrystusowej zgromadza wiernych i w nich sprawowana jest tajemnica wieczerzy Pańskiej... W tych wspólnotach - choć nieraz są one szczupłe i ubogie albo żyją w rozproszeniu - obecny jest Chrystus, którego mocą zgromadza się jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół".
833 Przez Kościół partykularny, którym jest diecezja (lub eparchia), rozumie się wspólnotę wiernych chrześcijan w jedności wiary i sakramentów z ich biskupem wyświęconym w sukcesji apostolskiej. Kościoły partykularne są uformowane ,,na wzór Kościoła powszechnego; w nich istnieje i z nich składa się jeden i jedyny Kościół katolicki".
834 Kościoły partykularne są w pełni powszechne przez jedność z jednym z nich - z Kościeleon rzymskim, ,,który przewodniczy w miłości". ,,Dlatego z tym Kościołem, na mocy jego wyjątkowego pierwszeństwa, musiały zawsze zgadzać się w sposób konieczny wszystkie Kościoły, to znaczy wierni całego świata". ,,Istotnie, od zstąpienia do nas Słowa, które stało się ciałem, wszystkie Kościoły chrześcijańskie na całym świecie uznały i uznają wielki Kościół, który jest tutaj (w Rzymie), za jedyną podstawę i fundament, ponieważ zgodnie z bietnicą samego Zbawiciela, bramy piekielne nigdy go nie przemogą".
835 ,,Strzeżmy się poglądu, że Kościół powszechny jest sumą lub, jeśli wolno powiedzieć, federacją Kościołów partykularnych. Sam Kościół, powszechny w swoim powołaniu i w swoim posłaniu, skoro zapuszcza korzenie na terenach o różnych warunkach kulturowych, społecznych i ustrojowych, przybiera w każdej części globu inny wymiar zewnętrzny i odmienne rysy". Bogata różnorodność dyscyplin kościelnych, obrządków liturgicznych oraz dziedzictwa teologicznego i duchowego, właściwa Kościołom lokalnym, dążąc do jedności, ,,jeszcze wspanialej ujawnia powszechność niepodzielnego Kościoła".
Kto należy do Kościoła powszechnego?
836 ,,Do tej katolickiej jedności Ludu Bożego...powołani są wszyscy ludzie... należą lub są jej przyporządkowani zarówno wierni katolicy, jak inni wierzący w Chrystusa, jak wreszcie wszyscy w ogóle ludzie, z łaski Bożej powołani do zbawienia".
837 ,,Do społeczności Kościoła wcieleni są w pełni ci, co mając Ducha Chrystusowego w całości przyjmują przepisy Kościoła i wszystkie ustanowione w nim środki zbawienia i w jego widzialnym organizmie pozostają w łączności z Chrystusem rządzącym Kościołem przez papieża i biskupów, w łączności mianowicie polegającej na więzach wyznania wiary, sakramentów i zwierzchnictwa kościelnego oraz wspólnoty. Nie dostępuje jednak zbawienia, choćby był wcielony do Kościoła, ten, kto nie trwając w miłości, pozostaje wprawdzie w łonie Kościoła «ciałem», ale nie «sercem»".
838 ,,Co się zaś tyczy tych ludzi, którzy będąc ochrzczeni noszą zaszczytne imię chrześcijan, ale nie wyznają całej wiary lub nie zachowują jedności wspólnoty pod zwierzchnictwem następcy Piotra, to Kościół wie, że jest z nimi związany z licznych powodów". ,,Ci przecież, co wierzą w Chrystusa i otrzymali ważnie chrzest, pozostają w jakiejś, choć niedoskonałej wspólnocie ze społecznością Kościoła katolickiego". Z Kościołami prawosławnymi ta wspólnota jest tak głęboka, że ,,niewiele jej brakuje, by osiągnęła pełnię dopuszczającą wspólne celebrowanie Eucharystii Pana".
Kościół a niechrześcijanie
839 ,,Także ci, którzy jeszcze nie przyjęli Ewangelii, w rozmaity sposób przyporządkowani są do Ludu Bożego". Stosunek Kościoła do narodu żydowskiego. Kościół, Lud Boży Nowego Przymierza - zgłębiając swoją tajemnicę, odkrywa swoją więź z narodem żydowskim, ,,do którego przodków Pan Bóg przemawiał". W odróżnieniu od innych religii niechrześcijańskich wiara żydowska jest już odpowiedzią na Objawienie Boże w Starym Przymierzu. To do narodu żydowskiego ,,należą przybrane synostwo i chwała przymierza i nadanie Prawa, pełnienie służby Bożej i obietnice. Do nich należą praojcowie, z nich również jest Chrystus według ciała" (Rz 9, 4-5), ponieważ ,,dary łaski i wezwania Boże są nieodwołalne" (Rz 11, 29).
840 Ponadto, gdy rozważy się przyszłość, lud Boży starego Przymierza i nowy Lud Boży dążą do analogicznych celów: oczekują przyjścia (lub powrotu) Mesjasza. Oczekiwanie jednak z jednej strony dotyczy powrotu Mesjasza, który umarł i zmartwychwstał, został uznany za Pana i Syna Bożego, a z drugiej - przyjścia Mesjasza, którego rysy pozostają ukryte, na końcu czasów. Oczekiwanie to jest złączone z dramatem niewiedzy lub nieuznawania Chrystusa Jezusa.
841 Relacje Kościoła z muzułmanami. ,,Zamysł zbawienia obejmuje również tych, którzy uznają Stworzyciela, wśród nich zaś w pierwszym rzędzie muzułmanów; oni bowiem wyznają, iż zachowują wiarę Abrahama, czczą wraz z nami Boga jedynego i miłosiernego, który sądzić będzie ludzi w dzień ostateczny".
842 Więź Kościoza z religiami niechrześcijańskimi jest przede wszystkim więzią pochodzenia i wspólnego celu rodzaju ludzkiego: Istotnie, wszystkie narody stanowią jedną społeczność; jeden mają początek, ponieważ Bóg sprawił, że cały rodzaj ludzki zamieszkuje cały obszar ziemi; jeden także mają cel ostateczny, Boga, którego Opatrzność oraz świadectwo dobroci i zbawienne zamysły rościągają się na wszystkich, dopóki wybrani nie zostaną zjednoczeni w Mieście świętym.
843 Kościół uznaje, że inne religie poszukują ,,po omacku i wśród cielesnych wyobrażeń" Boga nieznanego, ale bliskiego, ponieważ to On daje wszystkim życie, tchnienie i wszystkie rzeczy oraz pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni. W ten sposób to wszystko, co znajduje się dobrego i prawdziwego w religiach, Kościół uważa ,,za przygotowanie do Ewangelii i jako dane im przez Tego, który każdego człowieka oświeca, aby ostatecznie posiadł życie".
844 Jednak w swoich postawach religijnych ludzie ukazują także ograniczenia i biedy, które deformują w nich obraz Boży: Nieraz jednak ludzie zwiedzeni przez złego, znikczemnieli w myślach swoich i prawdę Boża zamienili na kłamtwo, służąc raczej stworzeniu niż Stworzycielowi, albo też, żyjąc i umierając na tym świecie bez Boga, narażeni są na rozpacz ostateczną.
845 Aby na nowo zgromadzić wszystkie swoje dzieci rozproszone i błądzące z powodu grzechu, Ojciec zechciał zwołać całą ludzkość w Kościele swego Syna. Kościół jest miejscem, w którym ludzkość powinna na nowo odnaleźć swoją jedność i swoje zbawienie. Jest on ,,światem pojednanym". Kościół jest okrętem, który ,,żegluje pomyślnie na tym świecie, biorąc tchnienie Ducha Świętego w rozpięty zagiel krzyża Pana". Według innego obrazu, drogiego Ojcom Kościoła, figurą Kościoła jest arka Noego, która jedyna ocała z potopu.
,,Poza Kościołem nie ma zbawienia"
846 Jak należy rozumieć to stwierdzenie często powtarzane przez Ojców Kościoła? Sformułowane w sposób pozytywny oznacza, że całe zbawienie pochodzi jedynie od Chrystusa-Głowy przez Kościół, który jest Jego ciałem:
Sobór święty - opierając się na Piśmie świętym i Tradycji, uczy, że ten pielgrzymujący Kościół konieczny jest do zbawieniu. Chrystus bowiem jest jedynym Pośrednikiem i drogą zbawienia, On, co staje się dla nas obecny w Ciele swoim, którym jest Kościół; On to właśnie podkreślając wyraźnie konieczność wiary i chrztu, potwierdził równocześnie konieczność Kościoła, do którego ludzie dostają się przez chrzest jak przez bramę. Nie mogliby więc zostać zbawieni ludzie, którzy wiedząc, że Kościół założony został przez Boga za pośrednictwem Chrystusa jako konieczny, mimo to nie chcieliby bądź przystapić do niego, bądź też w nim wytrwać.
847 Stwierdzenie to nie dotyczy tych, którzy bez własnej winy nie znają Chrystusa i Kościoła: Ci bowiem, którzy bez własnej winy, nie znając Ewangelii Chrystusowej i Kościoła Chrystusowego, szczerym sercem jednak szukają Boga i wolę Jego przez nakaz sumienia poznaną starają się pod wpływem łaski pełnić czynem, mogą osiagnąć wieczne zbawienie.
848 ,,Chociaż więc wiadomymi tylko sobie drogami może Bóg doprowadzić ludzi, nie znająych Ewangelii bez własnej winy, do wiary, «bez której niepodobna podobać się Bogu» (Hbr II, 6), to jednak na Kościele spoczywa konieczność i równocześnie święte prawo głoszenia Ewangelii wszystkim ludziom.
Misje - wymaganie powszechności Kościoła
849 Nakaz misyjny. ,,Kościół posłany przez Boga do narodów, aby był «powszechnym sakramentem zbawienia», usiłuje głosić Ewangelię wszystkim ludziom z najgłębszej potrzeby własnej katolickości oraz z nakazu swego Założyciela": ,,Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przekazałem. A oto Ja jestem z wam przez wszystkie dni, aż do skończenia świata" (Mt 28, 18-20).
850 Początek i cel misji. Nakaz misyjny Pana ma swoje ostateczne źródło w wiecznej miłości Trójcy Świętej: ,,Kościół pielgrzymujący jest misyjny ze swej natury, ponieważ swój początek bierze wedle zamysłu Ojca z posłania Syna i z posłania Ducha Świętego". Ostatecznym celem misji nie jest nic innego, jak uczynienie ludzi uczestnikami komunii jaka istnieje między Ojcem i Synem w Ich Duchu miłości.
851 Motyw misji. Od najdawniejszych czasów Kościół czerpie zobowiązanie i zapał misyjny z miłości Boga do wszystkich ludzi: ,,Albowiem miłość Chrystusa przynagla nas..." (2 Kor 5, 14). Istotnie, Bóg ,,pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy" (1 Tm 2, 4). Bóg pragnie zbawienia wszystkich przez poznanie prawdy. Zbawienie znajduje się w prawdzie. Ci, którzy są posłuszni natchnieniom Ducha Prawdy, znajdują się już na drodze zbawienia; Kościół jednak, któremu ta prawda została powierzona, musi wychodzić naprzeciw ich pragnień, aby im ją zanieść. Właśnie dlatego, że Kościół wierzy w powszechny zamysł zbawienia, musi on być misyjny.
852 Drogi misji. ,,Duch Święty jest rzeczywiście nadrzędnym podmiotem całej misji kościelnej". To on prowadzi Kościół na drogach misji. Kościół ,,trwa nadal i rozwija w ciągu dziejów posłannictwo samego Chrystusa, który został posłany, aby nieść ubogim Dobrą Nowinę... Winien kroczyć tą samą drogą, pod działaniem Ducha Chrystusowego, jaką kroczył Chrystus, mianowicie drogą ubóstwa, posłuszeństwa, służby i ofiary z siebie aż do śmierci, z której przez zmartwychwstanie swoje powstał Chrystus zwycięzcą". W ten sposób ,,krew męczenników jest zasiewem chrześcijan".
853 W swojej pielgrzymce Kościół doświadcza jednak ,,rozbieżości między nauką, którą głosi, a ludzką słabością tych, którym powierzona jest Ewangelia". Jedynie idąc drogą ,,ustawicznej pokuty i odnowy" oraz ,,krocząc wąską drogą krzyża", Lud Boży może rozszerzać Królestwo Chrystusa. Istotnie, ,,jak Chrystus dokonał Dzieła Odkupienia w ubóstwie i wśród prześladowań, tak i Kościół powołany jest do wejścia na tę samą drogę, by udzielać ludziom owoców zbawienia".
854 Kościół wypełniając swoje posłanie, ,,kroczy razem z całą ludzkością i doświadcza tego samego losu ziemskiego co świat, istniejąc w nim jako zaczyn i niejako dusza społeczności ludzkiej, która ma się w Chrystusie odnowić i przemienić w rodzinę Bożą". Zadanie misyjne wymaga zatem cierpliwości; zaczyna się od głoszenia Ewangelii ludom i grupom, które jeszcze nie wierzą w Chrystusa; jest kontynuowane przez zakładanie wspólnot chrześcijańskich, aby stawały się ,,znakami obecności Bożej w świecie", oraz przez zakładanie Kościołów lokalnych; rozwija proces inkulturacji, aby wcielać Ewangelię w kultury narodów; nie omijają go także niepowodzenia. ,,Jeśli chodzi o poszczególnych ludzi, grupy ludzkie i narody, Kościół podchodzi do nich i przenika ich tylko stopniowo, wprowadzając ich w ten sposób w katolicką pełnię".
855 Posłanie Kościoła wymaga wysiłku na rzecz jedności chrześcijan. Istotnie, ,,rozbicie miedzy chrześcijanami jest jednak dla Kościoła zaporą na drodze do urzeczywistnienia właściwej mu pełni katolickości w tych dzieciach, które przez chrzest wprawdzie do niego przynależą, ale odłączyły się od pełnej wspólnoty z nim. Owszem, nawet samemu Kościołowi utrudnia to w konkretnym życiu uwypuklenie pełni katolickości pod każdym wzgledem".
856 Działalność misyjna wymaga pełnego szacunku dialogu z tymi, którzy jeszcze nie przyjmują Ewangelii. Wierzący mogą wyciągnąć dla siebie korzyść z tego dialogu, ucząc się lepiej poznawać ,,cokolwiek.. z prawdy i łaski znajdowało się już u narodów, dzięki jakby ukrytej obecności Boga". Jeśli głoszą oni Dobrą Nowinę tym, którzy jej nie znają, to chcą przez to umocnić, uzupełnić i pogłębić prawdę i dobro, jakich Bóg udziela ludziom i narodom, a także oczyścić ich z błędu i zła ,,na chwałę Bożą, na zawstydzenie szatana i dla szczęścia człowieka".
IV. Kościół jest apostolski
857 Kościół jest apostolski, ponieważ jest zbudowany na Apostołach. Jest onapostolski w potrójnym znaczeniu:
- był i pozostaje oparty na ,,fundamencie Apostołów" (Ap 21, 14), świadków wybranych i posłanych przez samego Chrystusa;
- zachowuje i przekazuje, z pomocą Ducha Świętego, który w nim mieszka, nauczanie, dobry depozyt i zdrowe zasady usłyszane od Apostołów;
- w daszym ciągu - aż do powrotu Chrystusa - jest nauczany, oświecany i prowadzony przez Apostołów dzięki tym, którzy są ich nastąpcami w misji pasterskiej, to znaczy Kolegium Biskupów. Są w tym wspomagani przez kapłanów" w jedności ,,z następcą Piotra, najwyższym Pasterzem Kościoła".
Ty bowiem, wiekuisty Pasterzu, nie opuszczasz swojej owczarni, lecz przez świętych Apostołów otaczasz ją nieustanną opieką, aby kierowali nią ci zwierzchnicy, którym jako namiestnikom swojego Syna zleciłeś władzę pasterską (Pref.o Apostołach).
Posłanie Apostołów
858 Jezus jest Posłanym Ojca. Na początku swojego posłania ,,przywołał do siebie tych, których sam chciał... I ustanowił Dwanastu, aby Mu towarzyszli, by mógł wysyłać ich na głoszenie nauki" (Mk 3, 13-14). Od tej chwili będą oni ,,posłani" (takie jest znaczenie greckiego słowa apostoloi). Jezus kontynuuje w nich swoje własne posłanie: ,,Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam" (J 20, 21). Ich posłanie jest więc kontynuacją Jego posłania: ,,Kto was przyjmuje, mnie przyjmuje" - mówi Jezus do Dwunastu (Mt 10, ).
859 Jezus włącza Apostołów do swego posłania otrzymanego od Ojca: Jak ,,Syn nie mógłby niczego czynić sam z siebie" (J 5, 19. 30), ale otrzymuje wszystko od Ojca, który Go posłał, tak ci, których Jezus posyła, nie mogą nic uczynić bez Niego, od którego otrzymali nakaz misyjny i moc do jego wypełnienia. Apostołowie Chrystusa wiedzą więc, że są uznani przez Boga za ,,sługi Nowego Przymierza" (2 Kor 3, 6) i ,,sługi Boga" (2 Kor 6, 4), że w imieniu Chrystusa ,,spełniają posłannictwo" (2 Kor 5, 20) i są ,,sługami Chrystusa i szafarzami tajemnic Bożych" (Kor 4, 1).
860 W misji Apostołów jest pewien element nieprzekazywalny: Są oni wybranymi świadkami zmartwychwstania i fundamentami Kościoła. Jest jednak także pewien element stały ich misji. Chrystus obiecał im, że pozostanie z nimi aż do skończenia świata. ,,Boskie posłannictwo, powierzone przez Chrystusa Apostołom, trwać będzie do końca wieków, ponieważ Ewangelia, którą mają przekazywać, jest dla Kościoła po wszystkie czasy źródłem całego jego życia. Dlatego Apostołowie. - Zatroszczyli się o to, by ustanowić swych następców".
Biskupi - następcy Apostołów
861 ,,Aby powierzona im misja była kontynuowana po ich śmierci, bezpośrednim swoim współpracownikom przekazali, jak w testamencie, zadanie prowadzenia dalej i umacniania rozpoczętego przez siebie dzieła, zalecając im czuwanie nad całą trzodą, w której Duch Święty ich umieścił, aby byli pasterzami Kościoła Bożego. Ustanowili więc takich męzów, a następnie zarządzili, aby gdy tamci umrą, posługianie ich przejęłi inni doświadczeni mężowie".
862 ,,Jak więc trwa misja (munus) powierzona przez Pana indywidualnie Piotrowi, pierwszemu z Apostołów, i ma być przekazywana jego następcom, tak trwa apostolska misja pasterzowania w Kościele, aby była nieprzerwanie sprawowana przez święty stan biskupów". Dlatego Kościół naucza, że ,,biskupi z ustanowienia Bożego stali się następcami Apostołów jako pasterze Kościoła; kto więc ich słucha, słucha Chrystusa, a kto nimi gardzi, gardzi Chrystusem i Tym, który posłał Chrystusa".
Apostolstwo
863 Cały Kościół jest apostolski, ponieważ pozostaje, przez następców św. Piotra i Apostołów, w komunii wiary i życia ze swoim początkiem. Cały Kościół jest apostolski, ponieważ jest ,,posłany" na cały świat. Wszyscy członkowie Kościoła, choć na różne sposoby, uczestniczą w tym posłaniu. ,,Powołanie chrześcijańskie jest również ze swojej natury powołaniem do apostolstwa". ,,Apostolstwem" nazywa się ,,wszelką działalność Ciała Mistycznego", która zmierza do rozszerzenia ,,Królestwa Chrystusa po całej ziemi".
864 ,,Chrystus posłany przez Ojca jest źródłem i początkiem całego apostolstwa w Kościele". Jest więc oczywiste, że skuteczność apostolstwa zarówno tych, którzy zostali wyświeceni, jak i świeckich, zależy od ich żywego zjednoczenia z Chrystusem. Stosownie do powołań, wymagań czasów i darów Ducha Świętego apostolstwo przyjmuje bardzo zróżnicowane formy. Zawsze jednak miłość, czerpana przede wszystkim z Eucharystii, ,, jest jakby duszą całego apostolstwa".
865 Kościół jest jeden, święty, powszechny i apostolski w swojej głębokiej i ostatecznej tożsamości, ponieważ już w nim istnieje i wypełni się na końcu czasów ,,Królestwo niebieskie", ,,Królestwo Boże ", które przyszło w osobie Chrystusa i wzrasta w sposób tajemniczy w sercach tych, którzy są w Niego wszczepieni, aż do jego eschatologicznego ukazania się w całej pełnii. Wówczas wszyscy ludzie odkupieni przez Niego, uczynieni w Nim ,,świętymi i nieskalanymi przed Jego obliczem w miłości", zostaną zgromadzeni jako jedyny Lud Boży, ,,Małżonka Baranka" (Ap 21, 9), ,,Miasto święte... zstepujące z nieba od Boga, mające chwałę Boga" (Ap 21, 10-11); ,, Mur Miasta ma dwanascie warstw fundamentu, a na nich dwanaście imion dwunastu Apostołów Baranka" (Ap 21, 14).
W skrócie
866 Kościół jest jeden": ma jednego Pana, wyznaje jedną wiarę, rodzi się z jednego chrztu, tworzy jedno Ciało, jest ożywiany przez jednego Ducha ze wzgledu na jedną nadzieję, u której kresu zostaną przezwyciężone wszystkie podziały.
867 Kościół jest ,,święty": jego twórcą jest najświętszy Bóg; Chrystus, Jego Oblubieniec, wydał się na ofiarę, aby go uświęcić; ożywia go Duch świętości. Chociaż obejmuje grzeszników, jest ,,nieskażony, choć złożony z grzeszników". Świętość Kościóła jaśnieje w świętych, a w Maryi już cały jest święty.
868 Kościół jest ,,powszechny": głosi całość wiary; nosi w sobie pełnię środków zbawienia i rozdziela je; jest posłany do wszystkich narodów; zwraca się do wszystkich ludzi; obejmuje wszystkie czasy. ,,Kościół ze swej natury jest misyjny".
869 Kościół jest ,,apostolski": jest zbudowany na trwałych fundamentach ,,dwunastu Apostołów Baranka" (Ap 2, 14); jest niezniszczalny; jest nieomylnie zachowywany w prawdzie. Chrystus rządzi Kościołem przez Piotra i innych Apostołów, obecnych w ich następcach, papieżu i Kolegium Biskupów.
870 ,,Jedyny Kościół Chrystusowy, który wyznajemy w Symbolu wiary jako jeden, święty, powszechny i apostolski .. trwa w Kościele powszechnym, rządzonym przez następcę Piotra oraz biskupów pozostających z nim we wspólnocie, choć i poza jego organizmem znajdują się liczne pierwiastki uświęcenia i prawdy".